| تاریخ ارسال: 1396/8/29 |
شانزده سال، نوشته منیژه آرمین، تهران، سوره مهر، 1395، 400 ص، 18000 تومان، شابک: 8ـ0575ـ03ـ600ـ978
به‌گزارش شبکه خبری فرهنگ و هنر، رمان «شانزده سال» در تازه‌ترین نشست «آینه‌بندان» روز دوشنبه ۲۲ آبان‌ماه با حضور حسین فتاحی و ابراهیم زاهدی‌مطلق، به‌عنوان منتقد و منیژه آرمین، نویسنده اثر و جمعی از اهالی قلم و علاقه‌مند به رمان و ادبیات در سالن اوستا حوزه هنری نقد و بررسی شد.«شانزده سال» تلفیق رمان تاریخی و اجتماعی است
فتاحی در ابتدای این برنامه درباره قالب تاریخی این اثر گفت: این رمان نشان از گونه‌ای تاریخی رمان از هر سرزمینی دارد. نویسنده این اثر سعی داشته تا با بهره‌گیری از تاریخ، نمونه یک رمان تاریخی را به مخاطب ارائه دهد. نمونه‌ای شبیه آن را که در دنیای ادبیات جهان داریم. «بینوایان» و «جنگ و صلح» از رمان‌های معروفی هستند که با بهره‌گیری از تاریخ نگاشته شدند. تاریخی که اشخاص مهمی در آن به سر می‌برند. این اشخاص تاریخی و مهم در چنین رمان‌هایی به‌همراه شخصیت‌های خیالی وارد داستان می‌شوند که در رمان «شانزده سال» به قلم خانم «آرمین» هم چنین است.
وی با اشاره به حضور شخصیت رضاخان پهلوی در این کتاب گفت: ما در رمان «شانزده سال» با یک اتفاق تازه در حوزه رمان‌نویسی کشور روبه‌رو هستیم. چراکه این رمان نه کاملاً پیرامون رضاخان پهلوی پیش می‌رود و نه استوار بر شخصیت‌های خیالی و فرضی دیگر اثر است. بلکه همه آن‌ها را به یک میزان نمایش می‌دهد. آرمین در این اثر ابتکاری به خرج داده که منجر به تلفیق شخصیت‌های واقعی تاریخی با شخصیت‌های فرضی و خیالی شده‌است. همین موضوع هم موجب ماندگاری اثر خواهد شد.
وی با بیان چارچوب کلی موضوع و داستان رمان «شانزده سال» برای شرکت‌کنندگان در این برنامه گفت: همه می‌دانیم که رضاخان پهلوی چه کسی بوده و چه کارهایی کرده‌است. اما جزئیات بسیاری از ماجراهای پیش‌آمده را نمی‌دانیم. این رمان می‌تواند موارد زیادی از این جزئیات را برای ما روشن سازد. جزئیاتی که خانم آرمین با قلم خود به‌درستی آن‌ها را پردازش کرده و به مخاطب ارائه می‌دهد. برای مثال با تغییر حکومت قاجار به پهلوی نام اکثر اشخاص و مقامات نیز تغییر کرده و نویسنده اثر این تغییرات را به‌زیبایی، دقیق و با ظرافت تمام در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. ارائه این اطلاعات به مخاطب آن هم در قالب رمان کار آسانی نیست. اما «شانزده سال» انتقال اطلاعات را با موفقیت پشت سر می گذارد.
فتاحی افزود: پژوهش نیز در این رمان از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و نویسنده نیز به‌درستی آن را مورد توجه قرار داده‌است. آن‌چنان‌که حتی از جزئیات روابط اداری داخل کاخ گلستان و وضعیت اقشار مختلف جامعه به مخاطب خود اطلاعات می‌دهد. چنین کاری به جامعه‌شناسی دقیق و بررسی‌های تاریخی زیادی احتیاج دارد. نویسنده این اثر چنین کار سخت و دشواری را طی چند سال به خوبی به انجام رسانده‌است.
این منتقد ادبی ادامه داد: رمان «شانزده سال» تلفیق موفقی از رمان اجتماعی و رمان تاریخی است که تصویرهای جزئی زیبایی از چهره‌های مختلف جامعه زمان خود را نشان داده‌است. این کار آن‌چنان درست انجام شده که می‌توان رمان «شانزده سال» را آیینه‌ای در برابر اشخاص شاخص تاریخ ما و اجتماع مردمی آن دوران دانست. همچنین حفظ شأن هنرمندانی مثل کمال‌الملک، صادق هدایت و بسیاری از چهره‌های مشاهیر آن دوران در دستور کار نویسنده بوده که سربلند در این کار بوده‌است.
وی در ادامه گفت: رمان «شانزده سال» جزء نادر رمان‌های تاریخی نگاشته‌شده در عصر ادبیات ماست. چراکه نگاشتن رمان تاریخی با مشکلاتی روبه‌روست. یکی از سختی‌های رمان تاریخی محدودیت‌هایی است که برای نویسنده ایجاد می‌کند. اما این رمان به‌خوبی شخصیت‌ها را پردازش کرده و محدودیت‌های سختی نگاشتن رمان تاریخی را با زیرکی و توانایی برای خود آسان ساخته‌است.
«شانزده سال» داستان انقراض قاجار و یا مرثیه‌ای برای آن است
زاهدی نیز در این برنامه رمان «شانزده سال» را ارزشمند خواند و گفت: به‌نظر من داستان رمان «شانزده سال» داستان انقراض قاجار و یا مرثیه‌ای برای آن است. به‌نوعی می‌توان «شانزده سال» را انزجار از آغاز حکومت پهلوی دانست. نویسنده در این اثر به نقطه پایان قاجار و آغاز پهلوی با تمام تغییرات و مشکلات آن در بُعد تاریخی و اجتماعی پرداخته‌است.
زاهدی ادامه داد: قاجار خیلی شناخته‌شده نیست و در بسیاری از موارد با بدگویی‌های غیرمنصفانه درمورد این حکومت مواجه شده‌ایم. آن‌چنان هم که پهلوی درمورد این حکومت تبلیغات منفی کرد، قاجار بد نبود. اما پهلوی توانست با بدگویی‌ها و سندسازی‌ها علیه این حکومت آن را منفور نشان دهد. لحن نویسنده نیز در این رمان نیز به دلسوزی برای قاجار شبیه است.
وی با اشاره به پیچیدگی‌های این رمان و دشواری‌های نویسنده برای نگاشتن آن افزود: نویسنده با واردساختن بسیاری از شخصیت‌های مهم آن دوره تاریخی مثل فروغی، احمدشاه، محمدحسن میرزا، رضاخان و بسیاری از شخصیت‌های هنری آن دوره کار خود را سخت کرده‌است. چراکه وی خواسته همه‌چیز را در این رمان بیاورد و این کار بسیار دشوار است. همچنین کار درستی نیست. چراکه هنگامی‌که بخواهیم همه‌چیز را در چهارصد صفحه بیاوریم با دشواری‌هایی روبه‌رو هستیم که هیچ‌گاه تسهیل نخواهد شد.
زاهدی افزود: آن‌چه می‌توانست در این رمان حضور جدی‌تری داشته باشد، نقش مردم است. اما مردم در این رمان جایگاه ویژه‌ای ندارند و بیشتر دعوای دو قدرت قاجار و پهلوی است. این رمان شباهت زیادی به رمان‌های طبقه بالای اجتماعی دارد که مردم نقش کم‌رنگی در آن دارند.
این منتقد ادبی ادامه داد: رمان «شانزده سال» کاملاً گزارش‌گونه عمل کرده‌است. این اثر سعی در روایت ۱۶ سال تاریخ ما دارد. این امر نویسنده را تحت فشار گذاشته که تمام آن‌چه را می‌خواهد بگوید درون صفحات این اثر جای دهد. نویسنده می‌توانست با کم‌کردن تعدد وقایع و اشخاص رمان به یکی از شخصیت‌های رمان اختصاصی بپردازد. اما همه تیپ‌های شخصیتی به یک میزان در رمان مؤثر هستند و همه به یک اندازه مهم هستند. درحالی‌که ما در رمان به یک قهرمان و یک ضد قهرمان نیاز داریم.
وی افزود: آرمین با تمام دشواری‌هایی که در این رمان برای خود ساخته موفق عمل کرده‌است. کار این نویسنده برای ارائه چنین رمانی بسیار سخت بوده‌است. چرا تعداد شخصیت‌های زیاد این رمان مخاطب را دچار خطا می‌کند. حال این کار برای نویسنده بسیار سخت و دشوارتر است. چراکه باید مراقب روابط صحیح شخصیت‌ها و موقعیت‌هایشان در رمان باشد.
«شانزده‌سال» در پی مفهوم انسان است
آرمین نیز پس از شنیدن صحبت‌های این دو منتقد ادبی ضمن تشکر از همه شرکت‌کنندگان در این نشست گفت: هنگام نوشتن متوجه شدم که این رمان از حالت معمول خارج شده‌است. با بسیاری از صحبت‌های آقای زاهدی و فتاحی موافقم. اما به‌نظر من ادبیات داستانی همیشه نباید به یک شکل باشد. به‌هرحال من این خطر را پذیرفتم و «شانزده‌سال» با تمام پیچیدگی‌هایش را در چهارصد صفحه نوشتم.
وی در توضیح این اثر گفت: «شانزده‌سال»، سومین کتاب از چهارگانه من با پس‌زمینه تاریخ معاصر است. این کتاب‌ها، رمان تاریخی نیستند و داوری هم درمورد وقایع تاریخی وجود ندارد. «شانزده‌سال» اثری است که قابل خلاصه‌کردن نیست. زیرا پازلی است که باید به‌وسیله خواننده چیده شود و خود به نتیجه و جمع‌بندی برسد.
آرمین افزود: از لحاظ ساختاری شاید بتوان این کتاب را به یک نقاشی کلاژ تشبیه کرد که قسمتی از آن پرتره انسان است، قسمتی از طبیعت و بخش دیگر مثلاً با تکه‌ای از نوشته روزنامه یا کتاب شکل گرفته‌است.
این نویسنده باتجربه ادامه داد: «شانزده سال» داستانی برای سرگرمی و تَفَنُن نیست، بلکه پنجره‌ای برای اندیشیدن در تأثیر متقابل نفسانیات و رویدادهای اجتماعی است. شاید به همین دلیل است که گاه واقعیتِ خیالی و گاهی هم خیالی و یا واقعی به‌نظر می‌رسد.
وی در ادامه گفت: از مجموع شخصیت‌های این اثر، شاید بتوان به مفهوم انسان، در دوره‌ای از تاریخ و جغرافیای ایران انسان در وجه بیرونی و درونی با تأکید بر دو وجه مهم زمان و مکان رسید.
آرمین با اشاره به شخصیت‌های رمان «شانزده‌سال» گفت: شخصیت‌های داستانی رمان «شانزه‌سال»، دنباله رمان «شب و قلندر» و رمان «شباویز» هستند. اما شخصیت‌های واقعی، مثل استاد صدیقی، استاد صنعتی، صادق هدایت، کلنل وزیری، فروغی، رحیم‌زاده صفوی، مدرس، رضاشاه و احمدشاه هم در بافت داستان قرار دارند.
وی در پایان با بیان این‌که نگاشتن این اثر چهارسال به طول انجامید گفت: شش بخش این کتاب، تقریباً مستند است و این بخش‌ها، به‌عنوان یک حرکت آورده شده تا خواننده بدون واسطه وارد آن فضای خاص شود و به‌نظر من به پویایی داستان کمک کرده‌است. البته این اتفاق برای خود من هم تازگی دارد.
دفعات مشاهده: 902 بار |
دفعات چاپ: 175 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر