| تاریخ ارسال: 1397/2/2 |
سمرقند، نوشته امین معلوف، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران، مروارید، چاپ دوم، 1396، 362 ص، 30000 تومان، شابک: 8ـ084ـ191ـ964ـ978
به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نهمین نشست از سری نشست‌های ادبیات داستانی آسیا با محوریت تحلیل و بازخوانی رمان «سمرقند» نوشته امین معلوف، روزنامه‌نگار و نویسنده لبنانی‌تبار فرانسوی، پنجشنبه ۳۰ فروردین در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی با حضور احسان عسکریان دماوندی و علیرضا وحیدزاده به‌عنوان منتقد و همچنین علاقه‌مندان به ادبیات داستانی ملل برگزار شد.احسان عسکریان در ابتدای جلسه گفت: اگر بخواهیم به تاریخچه داستان‌های عربی بپردازیم باید به داستان‌های هزارویک شب و رساله «حی بن یقظان» اشاره کنیم. اما آن‌چه به‌عنوان داستان به مفهوم امروزی در ادبیات عرب با آن روبه‌رو هستیم از نیمه دوم قرن نوزدهم و با ترجمه داستان‌های عموماً فرانسوی در لبنان رخ داد که در پس آن به‌صورت پاورقی در روزنامه‌ها و بعدتر به‌شکل رمان امروزی درآمد. در قرن بیستم این سیر رمان‌نویسی گسترش بیشتری پیدا کرد و با زمان «زینب» نوشته محمد حسین هیکل در ابتدای قرن بیستم فصل جدیدی از رمان‌نویسی در ادبیات عرب و کشورهای عرب زبان شکل گرفت.
وی افزود: در کشور لبنان هم رمان‌نویسی به‌شیوه جدید از دهه سی میلادی و با انتشار رمان «قرص نان» نوشته توفیق یوسف عواد شکل و ظهور پیدا کرد. البته همزمان با او جبران خلیل جبران و همچنین جرجی زیدان هم به نوشتن داستان مشغول بودند که اولی به‌عنوان نویسنده‌ای جوان‌پسندتر و دومی به‌عنوان رمان‌نویسی که به تاریخ توجه ویژه دارد مطرح شدند. امین معلوف که اصالت لبنانی دارد و در فرانسه زندگی می‌کند اساساً به زبان فرانسه کتاب می‌نویسد اما عموم نوشته‌های وی به مانند دیگر مهاجران به غرب از جمله جومپا لاهیری یا خالد حسینی کماکان حال و هوای شرقی دارد. معلوف در این کتاب هم توجه ویژه‌ای به تاریخ و فرهنگ و جغرافیای کشور ما داشته است و بسیار منصفانه و حتی با تعریف و تمجید از شخصیت‌هایی چون خیام، ابن‌سینا، خواجه نظام‌الملک، سیدجمال‌الدین اسدآبادی یاد می‌کند و در بستر داستانی بسیار پرکشش شخصیت محوری خیام و رباعیات او را به داستانی امروزی پیوند می‌دهد.
عسکریان ادامه داد: وقتی درمورد ادبیات مشرق‌زمین صحبت می‌کنیم با دو تیپ نویسنده روبه‌رو هستیم. یکی نویسندگانی که درمورد تاریخ و جغرافیا و مردمان سرزمین‌شان به زبان مادری‌شان می‌نویسند و دسته دیگر آن‌ها که مهاجرت کرده‌اند و زبان دیگری را برای نوشتن انتخاب کرده‌اند. امین معلوف هم جزو دسته دوم است. حتی جایزه کنگور را هم در فرانسه برده‌است و در بسیاری مقالات از او به‌عنوان نویسنده‌ای فرانسوی نام می‌برند. اما بحث همان است که ایشان حتی در سرزمین دیگر باز قلمش در خدمت مردمان سرزمین خودش است. در این کتاب هم به‌زعم خودش به‌دلیل عشق به ایران و فرهنگ آن، خیام و داستان سه یار دبستانی را دست‌مایه قرار داده‌است که البته خیام را نه فقط یک شخصیت ایرانی که شخصیت جهانی می‌داند.
پس از صحبت‌های عسکریان، علیرضا وحیدزاده، دیگر منتقد حاضر در جلسه، با اشاره به بحث اصلی داستان و جوهره تشکیل‌دهنده آن، شاعرانگی متن و همچنین بهره‌بری آن از اِلِمان‌های شاعرانه را، وجه تمایز این اثر با دیگر رمان‌های ادبی ـ تاریخی موجود دانست. وحیدزاده همچنین، پیشینه کاری معلوف به‌عنوان یک روزنامه‌نگار و وقایع‌نویس تاریخی را، امری منحصربه‌فرد در زمینه ارائه اطلاعات و رعایت نسبت در جهت‌گیری میان اشخاص و یا باورهای آنان در این اثر دانست. او اضافه کرد: این ویژگی معلوف به او این اجازه را داده تا میزان بسیار زیادی، از جهت‌گیری‌های شخصی و ایدئولوژیک میان کاراکترهای داستان بکاهد و همین امر خود، زمینه را برای ارتباط بهتر مخاطب با اثر فراهم ساخته‌است که این مهم خود سبب شده، مخاطب ایرانی، با جبهه کمتری نسبت به این اثر غربی درباره فرهنگ و ادب ایران، روبه‌رو شود.
وحیدزاده سپس با قرائت بخش‌هایی از این اثر، به واشکافی و بررسی اِلِمان‌های شاعرانه آن پرداخت و از دیدگاهی فرمالیستی، تناظر شخصیت‌های داستان را در شکل‌دهی اثر بررسی کرد. او با اشاره به این مهم که جوهره اصلی شعر در کلی‌ترین حالت متشکل از ایماژها و آواهاست، نقش این دو عامل را در شکل‌دهی «سمرقند» به‌عنوان اثری ادبی ـ تاریخی با محوریت شعر و شاعری حکیم عمر خیام، بازبینی نمود.
بعد از اظهارات هر دو منتقد جلسه، حضار با طرح پرسش‌هایی درخصوص اثر به ارائه نقطه‌نظرات خود پیرامون آن، با منتقدان حاضر در جلسه به بحث و گفت‌وگو نشستند.
گفتنی است؛ این جلسات که به‌همت نشریه الکترونیکی «کافه داستان» و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود، هر جلسه به بررسی ادبیات یک ملت خاص، در پنجشنبه‌های آخر هر ماه به‌صورت مداوم برگزار می‌گردد.
دفعات مشاهده: 804 بار |
دفعات چاپ: 190 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر