در نشست کتاب «نقش دیوان عدالت اداری در ارتقاء و گسترش حقوق شهروندی» مطرح شد عدالت اداری در حوزه مبارزه با فساد اداری چه کرده است؟
| تاریخ ارسال: 1397/5/30 |
نقش دیوان عدالت اداری در ارتقاء و گسترش حقوق شهروندی، لیلی جلیلیان، تهران، استاد شهریار، ۱۳۹۶، 307 ص، 25000 تومان، شابک: 5ـ28ـ8823ـ600ـ978
بهگزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «نقش دیوان عدالت اداری در ارتقا و گسترش حقوق شهروندی» با حضور لیلی جلیلیان، مؤلف کتاب، مصطفی شعبانی، میترا ضرابی و جمعی از علاقهمندان دوشنبه 29 شهریورماه 1397 در سرای اهل قلم برگزار شد.
در ابتدای این نشست، جواد نوروزی، حقوقدان و استاد دانشگاه که اجرای جلسه را نیز بر عهده داشت، با گرامیداشت یاد و خاطره عزتالله انتظامی گفت: کتاب «نقش دیوان عدالت اداری در ارتقاء و گسترش حقوق شهروندی» محصول تلاش یک نخبه ارجمند و جوان این مملکت است که از صمیم قلب، موفقیت او را تبریک میگوییم و به احترام این کتاب، دو تن از استادان این رشته به عنوان نقاد علمی در این جلسه حاضر شدهاند.
در ادامه نشست، لیلی جلیلیان، مدرس دانشگاه و مؤلف کتاب به ارائه توضیحاتی درباره کتاب پرداخت و گفت: خوشحالم که درحد خودم توانستم در حوزه ارتقای حقوق شهروندی، نقشی داشته باشم. این پژوهش، درواقع پایاننامه کارشناسیارشد من بود. گرایش من حقوق جزایی است و این موضوع جزء موضوعات حقوق عمومی بود و این موضوع برای پایاننامه من تأیید شد. از سوی دیگر، بسیاری از منابع این کار، در تهران بود و با توجه به اینکه من ساکن خوزستان بودم، دشواریهایی بههمراه داشت اما معاونت پژوهشی دیوان عدالت و قضات دیوان، نهایت همکاری را با من داشتند.
این مؤلف ادامه داد: نحوه جمعآوری مطالب، بهصورت کتابخانهای بود و برخی از منابع محرمانه بود که باید یک سلسله مراتب اداری برای دسترسی به آنها انجام میشد. دیوان عدالت اداری، جزء نهادهایی است که تمام شهروندان درحد حقوق شهروندیشان باید به آن آگاه باشند. نهادی که برای رسیدگی به شکایات و تظلمات افراد است تا شهروندان را به مطالبهگری خواستههایشان برساند.
جلیلیان گفت: این کتاب در سه فصل نوشته شدهاست و در هر بخشی از آن به بررسی آرا پرداخته شدهاست. در نهاد دیوان عدالت اداری، شعباتی در مراکز استانها ایجاد شده که نمایندگیهایی دارد برای کسانی که بهعلت بعد مسافت، نمیتوانند پروندهشان را به مرکز برسانند. افراد میتوانند پروندههای خودشان را به بخشهای مختلف دیوان عدالت اداری وارد کنند و از مراکز دیوان به تهران منتقل کنند تا در آنجا رسیدگی ماهوی شود.
وی افزود: پیش از این، کمبودهایی در حوزه تجدیدنظر بود که با قوانین جدید بازنگری شد. میتوانیم بگوییم که دیوان عدالت اداری به پاسداری از حقوق حقه مردم، وارد عمل میشود و به آنها امکان مطالبهگری میدهد. اما دیوان عدالت اداری با کمبود آموزش هم مواجه است. این دیوان با آموزشهای مجازی میتواند مردم را نسبت به حقوقشان آگاه کند. یکی دیگر از مسائل وجودی دیوان عدالت اداری، فارغ از سطح شعور افراد، باید این باشد که مطالبهگری افراد را به مرتبه ظهور برساند. برخی مطالبهگری را بهمعنای هوچیگری میدانند. ولی ما میتوانیم از طریق دیوان عدالت اداری و آموزشهای مرتبط، افراد را نسبت به حقوقشان آگاه کنیم و به آنها توان مطالبهگری دهیم.
این مدرس دانشگاه افزود: یکی از مشکلات کار پژوهشی در این زمینه، مشکلات آماری است. ضمن اینکه با انتشار برخی آرای موجود در دیوان عدالت اداری هم موافقت نمیشود. از سوی دیگر، ایجاد یک ساختار درست اداری در یک کشور، نیازمند قانون مصوب و تأیید شدهاست که مشکلات شهروندان را تا حد زیادی بتواند برطرف کند. پیش از این برخی از آرای دیوان در مرحله تجدیدنظر، قابلیت اجرایی نداشت و برخی از محاکم دادگستری آن را نادیده میگرفتند و ضمانت اجرایی نداشت. اما این مشکل هم برطرف شد.
در ادامه، نوروزی، مجری جلسه گفت: در کتاب «پدران غایب» آمده که ما در جامعهای برونگرا زندگی میکنیم که بهتنهایی و سکوت، ارزشی نمیدهیم و دائما درحال پرکردن اوقات خودمان با تفریح و فضای مجازی هستیم. درحالیکه تشنه فرهنگ و سیاست هستیم و از تنهایی خود میترسیم.
او در ادامه با ارجنهادن به زحمات لیلی جلیلیان گفت: یکی از زیباییهای کار او، فرهنگ ارزشمند مثبت نگاهکردن است. حتی تحقیقها و پژوهشهای ما بهدنبال منفینگری و تاریکیهاست. امیدوارم فرهنگ مثبتنگری در میان پژوهشگران و نخبگان ما ایجاد شود. این نگاه در همه جای کتاب حاکم است و از معایب دیوان عدالت اداری خیلی گذرا عبور کرده است.
در ادامه جلسه، مصطفی شعبانی، عضو هیئت رئیسه دبیرخانه حقوق شهروندی و استاد دانشگاه گفت: کتابهایی که در زمینه حقوق شهروندی نوشته میشوند، پدیدهای نوظهور هستند. یکی از امتیازات کتاب در نوشتههای حقوقی این است که از آرای این حوزه و نمونههای موردی استفاده کردهاست. رأی، تجلیگاه حقوق است و تمام مراجع قضایی در آرا بررسی میشود. نکته دیگر در بحث استفاده از آرا این است که جلیلیان تمرکز خودش را روی بررسی آرای هیئت عمومی گذاشتهاست. ایکاش او در استفاده از آرای شعب هم بیشتر کار میکرد و پیشینه رأی را هم میآورد.
این استاد دانشگاه افزود: این اولین کتابی است که در این حوزه نوشته میشود. جلیلیان در این کتاب به آنچه که هست پرداخته و چندان به اینکه باید چه کنیم تا به مطلوب برسیم توجه نکردهاست. علاوهبر این، در گفتار دوم فصل اول؛ بحث مفاهیم حقوق شهروندی، این بحث بهعنوان کتاب چندان ربطی ندارد و او تمام مفاهیم بینالمللی و دینی را در این زمینه آوردهاست. بهتر بود که به مبانی حقوق شهروندی در نظام اداری میپرداخت تا سنخیتی با فصلهای بعدی کتاب داشته باشد. میتوانست به نوآوریهایی اشاره کند که ارتباط مستقیم با حقوق شهروندی داشت.
شعبانی گفت: نکته دیگری که جایش در کتاب خالی است، بحث عملکرد شهرداریها در بخش ساختوساز است که جلیلیان هیچ اشارهای به آن نکردهاست. چند جا به بحث مسکن و مالکیت اشاره شدهاست.
عضو هیئت رئیسه دبیرخانه حقوق شهروندی در پایان سخنانش تأکید کرد: امیدواریم در چاپهای بعدی، نگارش کتاب بهگونهای باشد که خوانشپذیری آن افزایش یابد. در بسیاری از موارد در پاراگرافی، موضوعی را مطرح و رها کرده و رفتهاید.
سپس میترا ضرابی، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو هیئت رئیسه کانون وکلا، گفت: آفتی به جان کارهای تحقیقی و پژوهشی افتاده که انگار حتماً باید به سراغ موضوعی برویم که منابعی در رابطه با آن وجود دارد و بعد کمی از این بنویسیم و کمی از آن. اتفاقاً بهنظر من، جایی که منابع کمتر است، میتوان خلاقیت بیشتری به خرج داد. مرحوم دکتر شهیدی، بحثی را در کلاسهایش مطرح میکرد که خودش هم در کتابهایش رعایت میکرد. او میگفت: «شما هی پانویسهای کتاب را از کتابهای دیگران پر میکنید و آخر هم حرف خودتان را نمیزنید». به همین خاطر است که میگویم از نبود منبع نترسید. ما باید بتوانیم بعضی از بحثها را از جایی شروع کنیم.
عضو هیئت رئیسه کانون وکلا در ادامه گفت: موضوع فوقالعاده است. دیوان عدالت اداری میتواند در کشف فساد اداری نقش چشمگیری داشته باشد. اما با وجود اینکه در مقدمه به این نکته اشاره شده، اما زیاد در این زمینه بحث نشدهاست که این نهاد نظارتی در حوزه مبارزه با فساد اداری چه میکند. در زمینه حقوق بنیادین بهخوبی توانسته بحث کند و چون با رأی بیشتر سروکار داشته، جاندارتر شدهاست. در زمینه حق مالکیت در حقوق بنیادین، تحلیل خوبی دارد. تنها قضیهای که جایش در این کتاب خالی است، بحث ارتباط نهاد دیوان عدالت اداری با اعمال حاکمیت دولت است. این بحث بهشدت با حقوق مالکیت اشخاص عجین شده و امیدوارم نویسنده در کارهای بعدی به این موضوع بپردازد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: از نظر باببندی هم کتاب نیار به اصلاح دارد. این باببندی پایاننامه است. کتاب، مفروض این است که شما تحقیقی کردهای و سؤالها و فرضیههایی داشتهای و به یک نتیجه و جمعبندی هم رسیدهای. در کتاب، فرضیه نمیآوریم. ضمن اینکه باید حتماً چکیدهای در کتاب باشد. چون در مقدمه، به شورای دولتی فرانسه هم اشاره شده، ایکاش از منابع لاتین هم استفاده میشد.
در پایان، مونس کشاورز، رئیس دبیرخانه دائمی حقوق شهروندی، به تبیین اهداف این جلسات پرداخت و گفت: نویسنده بلندنظری دارد که میگوید، دیوان با من همکاری کردهاست. اگر میخواست همکاری کند، باید حمایت مادی میکرد. هدف ما از برگزاری این جلسات این است که به مباحث خودمان نگاه انتقادی داشته باشیم. ما در دبیرخانه درپی این هستیم که به یک فهم مشترک از حقوق شهروندی برسیم. سعی میکنیم با این جلسات، ارتباط بدنه علمی حقوق با نسل جوان را برقرار کنیم.