در نشست کتاب «هرسین در سطور رنگ پریده» عنوان شد سنت تاریخنگاری محلی در دوره قاجار نمود عینی ندارد مؤلف چرا خالو قربان را نخبه نامیدهاست؟
| تاریخ ارسال: 1397/6/17 |
هرسین در سطور رنگپریده (تاریخ هرسین در دوره قاجار)، نویسنده: امین محمدی، ویراستار: مرضیه ثمرهحسینی، تهران، مورخان، 1397، 408 ص، 35000 تومان، شابک: 3ـ8ـ97977ـ600ـ978
بهگزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب«هرسین در سطور رنگ پریده» با حضور امین محمدی، نویسنده کتاب، علی ططری و مطلب مطلبی و با گردانندگی حوریه سعیدی، چهارشنبه 14 شهریور 1397، در سرای اهلقلم مؤسسه خانه کتاب برگزار شد.
در ابتدای این نشست که با حضور جمعی از صاحبنظران و پژوهشگران جوان حوزه تاریخ همراه بود، امین محمدی به ارائه توضیحاتی درباره کتاب «هرسین در سطور رنگ پریده ـ تاریخ هرسین در دوره قاجار» پرداخت.
او گفت: درباره تاریخ فرهنگی و مذهبی دوره قاجار، متأسفانه اطلاعات ما خیلی کم است. اما خوشبختانه بیشتر اطلاعات ما از دوره پهلوی، مربوط به موضوعات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است.
وی ادامه داد: در فصلی که به مسائل اقتصادی پرداختهام، سعی کردهام اسناد مالیاتی ارائه دهم. در فصل ششم که مفصلترین بخش کتاب است به اعظمالسلطنه کاکاوند پرداختهام که برای مدتی قدرت بلامنازع این دوره بوده و اسناد زیادی از حضورش در وقایع جنگ جهانی اول است. در فصل هرسین و مجلس، از اسناد موجود در کتاب آقایان ططری و کشاورز بهره بردهام.
وی افزود: در فصلی به زندگی خالو قربان هرسینی پرداختم که بهواسطه حضورش در نهضت جنگل، یکی از افراد مهم آن دوره در هرسین بودهاست. من سعی کردم بهدور از یکسونگری تصویری اقدامات اعظمالسلطنه و خالوقربان ارائه دهم. از سوی دیگر با موضوعیکردن پیوستها، کوشیدم تا نظمی به آن دهم تا پژوهشگرانی که در آینده، روی تاریخ هرسین کار میکنند، بتوانند از این اسناد استفاده کنند.
محمدی افزود: البته پرونده این کتاب هنوز تمام نشدهاست و حتی بعد از انتشار هم، اسناد جدیدی در این زمینه پیدا کردم.
در ادامه این نشست، علی ططری گفت: سال 1387 که ما پروژه فرهنگنویسی را در مرکز اسناد مجلس تعریف کردیم، از هریک از دانشگاهها، تعدادی دانشجو برای همکاری درخواست کردیم. نخستین گروه، دانشجویان ارشد پژوهش اسناد گروه تاریخ دانشگاه تهران بودند. محمدی، در دومین گروه این دانشجویان بود که در بحث سندخوانی و سندپژوهی در زمره بهترینها بود.
وی در ادامه گفت: این نشست را بهانه خوبی میبینم که مقداری هم به بحث تاریخنگاری در حوزه کرمانشاهان بپردازیم. در این حوزه، بیشتر از مراکز دیگر در غرب کشور، مشکل تاریخنگاری داریم. این نقصان دلایل مختلفی دارد؛ از نبودن انگیزه تا نبودن مدیریت فرهنگی. این درحالی است که این استان، پتانسیل بزرگ تاریخی دارد. بهعنوان مثال در حوزه نفت، اولین چاه نفت در این منطقه است. بعد از پالایشگاه آبادان، قدیمیترین پالایشگاه در این استان است.
ططری اظهار کرد: در دوره جنگ جهانی اول و دوم، اولین بیماری فراگیر وبا در کرمانشاه است که از عراق وارد میشود. به تمام اینها، بحث ایلات و عشایر و سرحدات مرزی را هم اضافه کنید. بعد از انقلاب، برخی از نویسندگان محلی با وجود کمبود منابع، تکنگاریهایی در این زمینه داشتند. اما مهمترین مشکل در این زمینه، مدیریت فرهنگی است. درحالیکه بیستون ثبت جهانی شدهاست. باید تا کنون اسناد این منطقه منتشر میشد و بعد از آن به مرحله تحلیل اسناد میرسیدیم.
رئیس مرکز اسناد کتابخانه مجلس افزود: کاری که ما در مرکز اسناد درمورد ایالات و ولایات انجام دادیم، این بود که پژوهشگران استانها را شناسایی کردیم تا اسناد هر منطقه، توسط پژوهشگران همان منطقه، تحلیل و خوانش شود. در کنار این، دکتر اتحادیه، با سرمایه شخصی، چند عنوان کتاب درباره منطقه کرمانشاه در مؤسسه نشر تاریخ منتشر کردهاست. در آرشیو وزارت خارجه، مرکز اسناد و کتابخانه ملی و کتابخانه مجلس، اسناد زیادی درمورد هرسین وجود دارد.
ططری گفت: هرسین، شهری است که در شاهراه جایی ندارد. اما پتانسیل دیگری دارد؛ سه قوم لک، لر و کرد در این منطقه هستند. هرسین با حدود پنجهزار سال، سابقه شهرنشینی، قدیمیترین شهر لکنشین است. ایل کاکاوند هم بالای صدسال است که به شهرنشینان این منطقه اضافه شدهاست. با وجود این سابقه تاریخی، متأسفانه تاریخ منطقه مهجور ماندهاست. اما در این کتاب، مجموعه اسناد هرسین و تاریخ محلی آن جمعآوری شدهاست. محمدی تحصیلکرده رشته تاریخ است و درحال حاضر درحال اتمام دوره دکتری این رشته است. او اهل هرسین است و به منطقه و ایلات آن وقوف دارد.
این پژوهشگر حوزه تاریخ گفت: در حوزه کتابهای سندی، چیزی به نام نقد معنا ندارد. اما چارچوبها و منطقهایی در این زمینه وجود دارد. تاکنون سه روش برای انتشار اسناد داشتیم؛ انتشار فهارس اسناد، انتشار اسناد یک منطقه جغرافیایی براساس دوره تاریخی و تحلیل اسناد. اینکه یک اثری خارج از چارچوبها باشد، باعث سردرگمی مخاطب میشود.
ططری افزود: شاید بتوان گفت که در طول تاریخ در حق خالوقربان ظلم شدهاست. اما نه در این حد که بگوییم او نخبه بودهاست. مؤلف باید توضیح دهد که چرا خالوقربان را نخبه نامیده است؟ آنچه که خارج از منطقه میدانیم، این است که بهشدت منفور نبودهاست. هرچندکه سر میرزا کوچکخان را برید و تحویل داد، اما بهلحاظ نژادی، خالوقربان و میرزا کوچکخان، هر دو از یک نژاد بودند؛ هر دو لک بودند.
ططری در پایان سخنانش اشاره کرد که درمورد فصلبندی کتاب، مشکلات عمدهای دارم و بهتر بود که در فصلبندیها جابهجایی هایی هم صورت میگرفت.
سپس مطلب مطلبی گفت: قلمزدن در تاریخ کرمانشاهان دوره قاجار سختیهایی دارد. کرمانشاهان تا سالهای دهه دوم قرن سیزدهم، تحتالشعاع امرای غرب کشور است. اما در سال 1221، کرمانشاهان مرکزیت سیاسی پیدا میکند. از سوی دیگر، در کل دوره قاجار نهتنها سنت تاریخنگاری محلی، نمود عینی ندارد، بلکه هیچ کتابی هم در این دوره با هدف تاریخنگاری محلی نوشته نشده است. هرچندکه در دوره قاجار با دنیای خارج از کشور، ارتباطاتی داشتیم و در کنار روزنامهها و سفرنامهها، اسنادی از این دوره باقی ماندهاست.
وی افزود: چیدمان فصلی کتاب، نیاز به بازنگری دارد. از سوی دیگر، بیشتر منابع کتاب، متعلق به بعد از مشروطه است. درحالیکه ما در کرمانشاهان، روزنامه محلی بهنام بیستون داشتیم و به این روزنامه تنها یک مورد ارجاع داده شدهاست. اما با وجود شرایط و فقر منابعی که در این منطقه وجود دارد، این کتاب میتواند سرمشقی برای پژوهشگران دیگر شهرها باشد.
در پایان نشست، محمدی گفت: این کتاب، یک اثر آکادمیک صرف نبود. سعی کردم به اسناد یک نظمی بدهم تا مخاطب عام هم بتواند از آنها استفاده کند. اگر اسناد را تقسیمبندی منشایی میکردیم، موضوعهای خاص در آن میان گم میشد. از سوی دیگر ما درمورد تاریخ هرسین، اطلاعات زیادی نداریم. یکسری روایتهای شفاهی هست که زیاد مستند نیستند. یکی از دلایلی که نوشتن این کتاب، اینقدر طول کشید این بود که من هر ماه با یک سند جدید مواجه میشدم. برخی از فصول حجم کمی دارند. بهدلیل اینکه اسناد کمی در این زمینه وجود دارد.
وی درمورد خالوقربان توضیح داد: خالوقربان، جزء سه نفر اصلی جنبش جنگل بوده و یک شخصیت نظامی خیلی قوی داشت. اما حتی نویسندگان هرسینی نیز تحت تأثیر کتاب «سردار جنگل» فخرایی او را بیسواد خواندهاند. درحالیکه بسیاری از مذاکرات جنگلیها با روسها را خالوقربان انجام میداد. بهنظر من او یک نخبه سیاسی ـ نظامی بود و توانایی او را نمیتوان نادیده گرفت. البته درسوگیریهای خالوقربان، منفعتطلبی هم بود.