در نشست نقد و بررسی کتاب «درس‌گفتارهای ادبیات جهان» مطرح شد: آن‌چه تألیفات ما کم دارد نگاه تحلیلی و تطبیقی است «درس گفتارهای ادبیات جهان» راهنمای خوبی برای کتاب خواندن است
| تاریخ ارسال: 1397/5/17 |
درس‌گفتارهای ادبیات جهان: از حماسه گیلگمش تا هزارتوهای بورخس، گرنت. ال وات، مترجمان مسعود فرهمندفر و دیگران، ویراستار: عظیم طهماسبی، تهران، نیلوفر، ۱۳۹۷، ۶۶۲ ص، شابک: 9ـ730ـ448ـ964ـ978
به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «درس‌گفتارهای ادبیات جهان» به‌کوشش گرنت ال. وات با حضور مسعود فرهمندفر، عظیم طهماسبی، بهرام پروین‌گنابادی، امیرعلی نجومیان و علی‌اصغر محمدخانی عصر سه‌شنبه 16 مرداد 1397 در مؤسسه فرهنگی شهرکتاب برگزار شد. در این نشست المیرا تی. گوتی‌یِوا، زبان‌شناس و محقق از روسیه نیز حضور داشت.در این نشست از لزوم تألیف و گردآوری درس‌گفتارهایی از آثار شاخص ادبیات کلاسیک ایران نظیر آن‌چه گرنت ال. وات فراهم آورده‌است و ارائه آن به اقصی نقاط جهان بحث شد.
در ابتدای نشست علی اصغر محمدخانی به معرفی این اثر پرداخت و گفت: گرنت ال. وات این درس‌گفتارها را به‌صورت ویدئویی ارائه داده‌است. این درس‌گفتارها گزینش و تحلیل شاهکارهای ادبیات جهان را شامل می‌شوند که از گیلگمش آغاز و به هزارتوهای بورخس ختم می‌شود. اما سؤال اصلی من درباره نحوه گزینش آثار مورد بحث وات است و این‌که چرا از آثار ایرانی نظیر شاهنامه، حافظ و مثنوی در این درس گفتارها حرفی به میان نیامده‌است.
در ادامه عظیم طهماسبی، ویراستار کتاب «ادبیات جهان» درباره این کتاب گفت: این مجموعه درس‌گفتارهای صوتی و تصویری در اینترنت است که من بعد از دیدن مباحث مربوط به هزارویکشب و سه‌گانه نجیب محفوظ درباره ترجمه آن‌ها با دکتر نجومیان مشورت کردم. این مجموعه زیرمجموعه‌ای از یک دوره آموزشی با دامنه وسیع‌تری شامل رشته‌های مختلف است که در این‌جا ما به درس‌گفتارهای مربوط به ادبیات پرداختیم. به‌نظرم پدیدآورنده سعی داشته با بررسی فشرده یک‌سری از آثار شاخص جهان خواننده را به مطالعه شاهکارهای ادبی تشویق کند. این درس‌گفتارها که به‌مدیریت شخصی به نام توماس رولینگ در آمریکا انجام می‌شود، کار بسیار ارزشمندی است و در ایران هم می‌توان کاری مانند آن انجام داد.
طهماسبی درباره ضرورت ترجمه چنین اثری توضیح داد: در گذشته هم آثاری که به معرفی آثار شاخص جهانی بپردازند داشتیم اما رویکرد نقد و تحلیلی که در این کتاب است،کمتر مشاهده شده‌است. این اثر یک کل منسجم است از حماسه گیلگمش تا هزارتوی بورخس. پیوند مستحکمی بین درس‌گفتارهای ارائه شده‌است و مباحث مرتباً به هم ارجاع داده می‌شوند. همچنین قیاس منظمی هم به‌عنوان مثال بین قهرمان‌های آثار ادبی صورت می‌گیرد. خواندن این اثر باید منظم و به‌ترتیب صورت گیرد تا حداکثر بهره را بتوان از آن برد. مزیت عمده این کتاب این است که کسانی هم که به‌طور مثال حماسه گیل گمش را نخوانده‌اند می‌توانند با مطالعه این کتاب یک اشراف نسبی به آثار شاخص ادبی جهان پیدا کنند.
سپس مسعود فرهمندفر از مترجمان کتاب درباره گرنت ال. وات عنوان کرد: گرنت ال. وات تخصص زیادی هم در مبحث مدرن فیکشن دارد و درس‌گفتارهای زیادی برای مؤسسه تی.تی.سی فراهم آورده‌است. از درس‌گفتارهای ارزشمند دیگر او «اسطوره در تاریخ بشر» است که امیدوارم آن هم به‌زودی به فارسی برگردانده شود. درباره ویژگی این کتاب باید بگویم که نویسنده مفاهیم انتقادی متن را به‌صورت مضمونی در لابه‌لای توصیفات خود از داستان آورده که باعث غنای هرچه بیشتر این درس‌گفتارها شده‌است. هم‌سنجی ادوار تاریخی از دیگر ویژگی‌های این کتاب است. تأثیر و تأثرها هم به‌خوبی در این درس‌گفتارها آورده شده و همچنین این اثر ویژگی ژانرهای مختلف ادبی را در توصیف آثار به‌روشنی به‌دست می‌دهد.
فرهمندفر درباره چالش‌های ترجمه این درس‌گفتارها گفت: بزرگ‌ترین چالش ما در ترجمه فقدان متن بود. تنها منبع همان ویدئوها بودند و گاه که کیفیت مناسبی از لحاظ پخش نداشتند به مشکل برمی‌خوردیم. همچنین با توجه به این‌که زبان گفتار با نوشتار نیز متفاوت است یک نوع پاکیزه‌سازی زبانی هم باید انجام می‌شد. همچنین درباره اهمیت ترجمه ادبیات جهان در کتابی خواندم که اگر کسی می‌خواهد به ادبیات دنیا اشراف پیدا کند یا باید تمام زبان‌های دنیا را بداند یا از ترجمه استفاده کند. در این‌جاست که ترجمه اهمیت می‌یابد. اگر ترجمه نبود کسانی مانند اورهان پاموک هرگز برنده نوبل نمی‌شدند. این‌که استادان دانشگاهی کمتر به سراغ ترجمه می‌روند آسیب‌های جدی به ما می‌زند و در آینده امیدوارم این مسأله باب بشود و ترجمه با استادان دانشگاهی پیوند معقول‌تری پیدا کند.
در ادامه نشست امیرعلی نجومیان، استاد دانشگاه و نشانه‌شناس درباره اهمیت این درس‌گفتارها توضیح داد: قبل از آن‌که درباره رویکرد وات در این درس‌گفتارها صحبت کنم به دو نکته اشاره می کنم؛ بحث اول این نشست درباره انتخاب آثار بود. واقعیت این است که این کتاب در حکم دائره‌المعارف ادبیات جهان نیست و رویکرد کتاب یک رویکرد تاریخی است. کتاب به‌صورت تقویمی از 5000 سال پیش تا به امروز تعدادی اثر را انتخاب و براساس مکتب‌های ادبی آن‌ها را دسته‌بندی کرده‌است همچنین نسبت بین آن‌ها را نیز بررسی کرده‌است. در هر فصل از این کتاب درواقع با صحبت‌های نیم‌ساعته وات مواجه هستیم و وات با صدای گوش‌نواز خود تنها در نیم‌ساعت آن حجم از مباحث را بیان کرده‌است.
نجومیان در ادامه از شگردهای وات در ارائه درس‌گفتارهایش صحبت کرد و گفت: به‌نظرم بد نبود که سؤالاتی که وات از مخاطبان این درس‌گفتارها در انتهای هر مبحث می‌پرسید نیز در کتاب آورده می‌شد. از شگردهای وات دادن خلاصه‌ای از داستان‌ها به مخاطبان است که باعث همراهی بیشتر آن‌ها می‌شود و باید به این نکته اشاره کنم که این کتاب راهنمای خوبی برای کتاب‌خواندن است و می‌تواند در حکم یک برنامه مطالعاتی تلقی شود. همچنین به‌عنوان پیشنهاد می‌توان این کتاب را به یک کتاب گویا یعنی آن‌چه که در اصل بوده‌است، تبدیل کرد. لازم است در این‌جا از دغدغه همیشگی آقای محمدخانی یاد کنم و بگویم که در ادبیات فارسی چنین کتابی نداریم و می‌توان با توجه به طیف گسترده آثار فارسی از گروه‌های استادان دانشگاهی برای ارائه چنین مباحثی بهره برد.
این نشانه‌شناس درباره منتقدانی که بر وات تأثیر گذاشته‌اند عنوان کرد: وات یک رویکرد شاخص و واحد نسبت به آثاری که ارائه می‌دهد؛ ندارد اما تحت تأثیر چند منتقد است. اولین آن‌ها اریک اُورباخ مؤلف کتاب «محاکات» است. دومین فرد تأثیرگذار بر وات نورتوپ فرای مؤلف «آناتومی نقد» است و سومین فرد هم لوسین گلدمن که یک ساختارگراست. گلدمن روند دیالکتیکی را به نگاه فرگشتی ارجاع می‌دهد و ساختارها را در نسبت با درون‌مایه‌ها تعریف می‌کند.
این استاد دانشگاه درباره مباحث ارزشمند این درس‌گفتارها توضیح داد و همچنین انتقادهای خود را نیز مطرح کرد و گفت: وات درباره زبان در آثار شکسپیر بحث جالبی را مطرح می‌کند و آن تأثیر این زبان در دوره رنسانس است. وات خوانش بینامتنی هم در این سلسله درس‌گفتارها ارائه می‌دهد و نقد من به وات به نگاه تماماً غربی او برمی‌گردد. وات همیشه نسبت و مقایسه‌ای بین شخصیت و داستان‌های شرق با غرب ایجاد می‌کند درحالی‌که همیشه نمی‌توان ادبیات غرب را سنگ محک ادب و هنر شرق قرار داد و مثلاً بگوییم گوته حافظ آلمان است و پترارک همتای سعدی است و.... مثلاً در پایان فصل تاگور قیاسی درباره شخصیت‌های تاگور با ایبسن آمده که برای من قابل درک نیست. اما نکته ارزشمند این کتاب در این است که وات در لابه‌لای تمام فصل‌هایش به ما می‌گوید که چرا به ادبیات نیاز داریم و چرا انسان همیشه با داستان و قصه رابطه تنگاتنگ داشته‌است.
سپس نجومیان بخشی از مقدمه کتاب را برای حضار خواند و گفت: پاسکال کازانوا کتابی دارد که به‌نظرم وات از دیدگاه‌های مطرح‌شده در آن‌ها هم تأثیر پذیرفته‌است. این‌که می‌شود جمهوریتی از آثار ادبی در کنار هم پدید آورد که همه درباره بشر باشند به‌روشنی در درس‌گفتارهای وات هم نمود پیدا می‌کند و همین ویژگی است که کار وات را بسیار ارزشمند می‌کند.
سپس علی‌اصغر محمدخانی برای ارائه چنین مجموعه‌ای از آثار شاخص ادبیات فارسی پیشنهادهای خود را مطرح کرد و گفت: یک راه عرضه ادبیات خودمان ترجمه است. ما نمی‌توانیم تمام آثارمان را ترجمه کنیم و فکر نمی‌کنم که وات ترجمه آثار شاخص ادب فارسی را ندیده باشد. یک راه هم این است که کسانی که ادبیات را می‌شناسند و به زبان انگلیسی مسلط هستند درس‌گفتارهای خود را به انگلیسی ضبط کنند و ارائه دهند تا برای مابقی جهان قابل استفاده باشد.
بهرام پروین‌گنابادی از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی درباره ارزش کار وات عنوان کرد: به‌عنوان یک معلم در ابتدا نحوه برخورد و تدریس وات را سنجیدم و متوجه شدم که آنِ معلمی دارد. دومین چیزی که برای من در ارزش‌گذاری این کتاب نقش داشت این است که وات یک اندیشمند غربی است و چه بهتر که ما ادبیات غرب را از زبان یک غربی بشنویم و بخوانیم که با سنت‌های غربی زندگی کرده‌است. بهترین نمونه سیمین دانشور است که نگاه تحلیلی خود را مدیون تحصیل و زندگی در آمریکاست. سنت تاریخ‌نگاری ادبی ما با ادوارد براون آغاز شده و در زمان نگارش آن از بسیاری آثار نسخه‌ای موجود نبوده و خیلی هم در آن نگاه تحلیلی و بررسی تحولات ادبی راه ندارد. اما در کتاب «ادبیات جهان» نویسنده با هوشمندی و با اتکا بر تقابل نسل جدید و قدیم رمان‌های موردبحث خود را برگزیده‌است. یکی از رمان‌هایی که به‌خوبی در این درس‌گفتارها تحلیل می‌شود؛ «بلندی‌های بادگیر» نوشته برونته است و با خواندن درس‌گفتارهای وات در این‌باره مثل این است که یک دوره داستان‌نویسی را گذرانده‌اید. وات تمام چیزها از روایت تا زاویه‌دید را در این رمان بررسی می‌کند. همچنین در مبحث نجیب محفوظ از سه‌گانه او درباره قاهره بسیار می‌گوید چراکه رمان شهری از مصادیق تجدد است و وات درپی این است که خود را با زمانه تطبیق بدهد.
پروین‌گنابادی در انتها افزود: تمام کارهای ما باید به این ختم بشود که یک متن ادبی را خوب تحلیل کنیم و ابزار این کار را آقای وات به ما می‌دهد. چیزی که تألیفات ما کم دارد همین نگاه تحلیلی و تطبیقی است.
سپس عظیم طهماسبی درباره نقدی که نجومیان به رویکرد وات وارد کرد، توضیح داد: به‌هرحال وات این درس‌گفتارها را برای دانشجویان امریکایی تدوین کرده و خیلی طبیعی است که برای فهماندن ادبیات شرق و جاهای دیگر از ادبیات خودشان مثال بیاورد.
درباره این کتاب هم از یک استعاره بسط یافته بهره می‌جویم و می‌گویم؛ رویکرد این کتاب به مثابه یک رود است که در مسیرش از سرزمین‌هایی که می‌گذرد با رودهای دیگر تلاقی پیدا می‌کند، رنگ و طعم رودهای دیگر را به خود می‌گیرد و در نهایت به دریای داستان‌ها می‌رسد.
در انتهای جلسه المیرا تی. گوتی‌یِوا غزلواره‌ای از شکسپیر برای حضار خواند و از تجربه‌های خود برای شناخت ادبیات جهان گفت و عنوان کرد که این کار را ابتدا با حفظ کردن غزلواره‌ها و سانت‌های شکسپیر شروع کرده است.
دفعات مشاهده: 1125 بار |
دفعات چاپ: 276 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر