زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای، نوشته فاطمه بهبودی، تهران، سوره مهر، 1396، 192 ص، شابک: ۹۷۸۶٠٠٠۳٠۵۸۴٠
به‌گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، هجدهمین نشست «آینه‌بندان»، با حضور علی‌الله سلیمی و سمیرا اصلان‌پور، نویسنده و منتقد ادبی، به نقد و بررسی رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» اثر فاطمه بهبودی اختصاص داشت.
اصلان‌پور در این نشست با اشاره به دوران افول داستان‌نویسی در سال‌های اخیر کشور گفت: داستان‌های سال‌های اخیر کشور اُفت شدیدی داشته‌است. این ایراد به دلایل مختلف از جمله نبود حمایت‌های لازم از سوی سازمان‌های مربوطه و ضعف اقتصاد رمان‌نویسی است. همچنین نویسنده‌های ما نیز همانند سابق دل به کار نمی‌دهند. از طرفی هم ذائقه خانواده‌های ایرانی تغییر کرده و کتاب و کتاب‌خوانی جای خود را به دیگر رسانه‌ها داده‌است.
وی در ادامه درمورد رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» گفت: این اثر را نمی‌توان رمان دانست. بلکه گزارشی داستان‌گونه از شرایط زندگی یک زن است که نویسنده وی را بهانه‌ای برای مقایسه رفتار مردان در خانواده‌های قدیم و امروزی قرار داده‌است. این ایده نویسنده به‌هیچ عنوان قابل قبول نیست. چراکه تصویر ارائه‌شده زن در این کتاب کاملاً کلیشه‌ای است. همچنین نویسنده سعی داشته تا با تقسیم‌بندی زمانی، نوع زندگی مردم در قدیم و حال، گذشته را خوب و حال کنونی را منزجرکننده نشان دهد.
اصلان‌پور افزود: نویسنده رمان امروز باید تجربه کافی برای داشتن قلمی قوی و باورپذیر به‌دست آورد. عدم کسب اطلاعات لازم برای آغاز نگارش یک رمان، آن هم رمان اجتماعی، به زحمات نویسنده اثر آسیب و نتیجه کار را ناقص و غیر قابل باور می‌سازد. به‌عنوان مثال در این رمان همه شخصیت‌های اثر منفی نمایش داده شده‌است. این منفی‌بافی‌ها از سوی نویسنده بسیار سطحی و بدون تحلیل عمیق است.
ساختار رمان «زمستان سرد و...» من‌راوی است
اصلان‌پور در ادامه گفت: به هر داستانی می‌توان از دو جهت ساختاری و محتوایی نگاه کرد. ساختار داستان این رمان «من راوی» است. اما از سوی نویسنده به‌خوبی شناخته شده نیست و همین دلیل موجب گمراهی مخاطب هنگام مطالعه اثر می‌شود. چراکه این شیوه از رمان‌نویسی به احساس صمیمیت نویسنده با مخاطب نیازمند است. در غیر این‌صورت نویسنده در دام خاطره‌نویسی قرار می‌گیرد.
این نویسنده و منتقد ادبی با اشاره به محتوای کتاب موردبحث در این نشست گفت: این رمان سرشار از نکات منفی جامعه اطراف ماست و به‌طور مداوم از سوی راوی مورد قضاوت قرار می‌گیرد. این امر موجب دوری مخاطب از راوی می‌شود. این موضوع از نظر محتوایی هم به رمان آسیب زده‌است. همچنین مخاطب منفی‌ترین شخصیت داستان را راوی می‌یابد.
اصلان‌پور افزود: رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» طرح داستانی مستحکمی ندارد. به‌خصوص ابتدای داستان که بسیار مهم است به‌صورت جذاب و گیرا آغاز نمی‌شود. ماجرای طلاق شخصیت زن داستان از همسرش در همان ابتدا مطرح و با ابهاماتی که تا پایان داستان ادامه دارد پیش می‌رود.
وی درخصوص شخصیت‌پردازی رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» گفت: هر رمان دارای چند شخصیت اصلی و فرعی است که شخصیت‌های اصلی آن باید بیشتر حضور مؤثر داشته باشند. اما در این رمان شخصیت‌پردازی‌ها به‌خوبی انجام نشده‌است. به این ترتیب مخاطب تنها با تصویر مبهمی از شخصیت‌های داستان روبه‌رو می‌شود.
اصلان‌پور ادامه داد: رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» از جذابیت‌های لازم برای مخاطب برخوردار نیست. برخی رمان‌ها با تمامی مشکلات‌شان به این جذابیت‌ها دست می‌یابند. چراکه راوی دارای تمام ایراداتی است که به شخصیت‌های اطراف خود می‌گیرد و نقد می‌کند. در این شرایط مخاطب نمی‌تواند همذات‌پنداری کند. این اثر از هیچ‌گونه ویژگی دوست‌داشتنی لازم در یک رمان بهره‌مند نیست. مخاطب باید ویژگی‌های مشترک با راوی داستان را بیابد تا بتواند ارتباط عمیق با اثر برقرار کند.
وی با تأکید بر پرهیز از سطحی‌نگری در نوشتن رمان گفت: این اثر سرتاسر منفی‌بافی است و راوی در تلاش است تا خودش را مثبت ارائه کند. درحالی‌که وی خود نیز یک شخصیت منفی و همانند دیگران است. متأسفانه به نکات منفی جامعه سطحی‌نگری شده و مطالب ارائه‌شده عمق لازم را ندارند. شاید اگر نویسنده از کلی‌گویی‌ها فاصله گرفته و با دید وسیع‌تری نسبت به معضلات جامعه داستان را پیش می‌برد موفقیت بیشتری در جذب مخاطب به دست می‌آورد.
در رمان «زمستان سرد و...» جهان‌بینی نویسنده مشخص نیست
سلیمی نیز در این نشست با ارائه نکاتی درمورد این رمان گفت: یکی از ضعف‌های این رمان عدم ارائه جهان‌بینی دقیق راوی است. اگر مخاطب از جهان‌بینی راوی مطلع شود بهتر می‌تواند افکار او را درک کند و روند داستان را بفهمد. در غیر این‌صورت مخاطب چگونه نگاه راوی به جامعه را درک کند. این اثر یک رمان دیالوگ‌محور است و کمتر به ماجرا‌جویی می‌پردازد. این شیوه‌ای است که نویسنده در پیش گرفته و نمی‌توان آن را نهی کرد. همچنین رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» دارای ویژگی‌های لازم برای ساختار داستانی است و درنتیجه نمی‌توانیم آن را داستان ندانیم. به‌هرحال هر اثری دارای نقاط قوت و نقاط ضعفی است که ممکن است هرکدام قوت بیشتری داشته باشد.
وی افزود: این اثر داستان زنی است که بلاتکلیف و آشفته است. نویسنده این آشفتگی و سردرگمی را به‌خوبی به مخاطب ارائه می‌دهد. زن داستان با تمام مشکلات تلخی که دارد، دریچه امیدی را برای خود باز گذاشته‌است. نویسنده با موفقیت توانسته پایان خوشی را برای راوی داستان قرار دهد که نور امیدی برای ادامه زندگی باشد.
«زمستان سرد و...» برای نقد به فهم دقیق نیاز دارد
بهبودی، نویسنده اثر، در ادامه این نشست با توجه به مطالب ارائه‌شده از سوی منتقد هجدهمین نشست «آینه‌بندان» گفت: رمان «زمستان سرد و شمعدانی‌های ترمه‌ای» دارای صحنه‌سازی و تصویرسازی است. این اثر دارای دیالوگ‌های داستانی است که مخاطب را به‌همراه خود به عمق داستان می‌برد. نمی‌توانیم این اثر را گزارشی دارای پرداختی داستانی بدانیم. چراکه موقعیت‌های داستانی در این رمان نهفته‌است و شیوه ارائه داستان روایی است و راوی دارد.
وی ادامه داد: در این نشست نقد و بررسی انتظار می‌رفت که به‌صورت علمی درمورد اثر بحث و تبادل‌نظر می‌شد. اما متأسفانه درمورد لحن، نثر و ژانر اثر هیچ نظری داده نشد. اگر منتقدان این نشست معتقدند راوی داستان زنی خودخواه و یک‌بعدی است، من در کار خودم موفق بودم. چراکه هدف از نگاشتن این اثر ارائه چنین شخصیتی بود.
بهبودی با ارائه تصویری روشن از موضوع و دیدگاه خود در این رمان گفت: این رمان به بحرانی اجتماعی اشاره دارد که از سوی منتقد اثر در برنامه «آینه‌بندان» درک نشده‌است. بحرانی که بسیاری از مردم روزانه با آن درگیر هستند و از آن رنج می‌برند. این رمان برای نقد نیازمند مطالعه دقیق و فهم درست بحران‌های ارائه شده‌است. زن داستان که راوی اثر نیز هست، خلأ و تنهایی زیادی در زندگی دارد و همین امر او را مجبور به داشتن رفتارهای ناپسند می‌کند. این زن به‌دلیل تنهایی نیازمند حمایت و تکیه‌گاه است. نیافتن تکیه‌گاهی مناسب و عدم حمایت درست و اخلاقی از زن، وی را به سوی خودخواهی پیش می‌برد و صدمه‌های زیادی را به روح و روانش وارد می‌سازد. آسیب‌هایی که زن در این داستان می‌بیند، خواه یا ناخواه، به جامعه نیز سرایت کرده و آن را آلوده می‌سازد.
نشانی مطلب در وبگاه فصلنامه نقد کتاب: http://faslnameh.org/find-1.40.194.fa.html برگشت به اصل مطلب