بهگزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) جمعه ششم بهمن ماه، در مؤسسه پیرسوک شیراز، جلسه نقد و بررسی مجموعه داستان «دهکده پرملال» نوشته امین فقیری برگزار شد. در این جلسه که با حضور جمعی از دوستداران حوزه ادبیات داستانی برپا شد، آقایان سیروس رومی، محمد کشاورز، دکتر زمانیان، مجتبی فیلی و سندی مومنی صحبت کردند. در ابتدای جلسه امین فقیری داستان جدیدی از مجموعه «مستند ـ داستان» قرائت کردند. وی اشاره کرد که داستانهای این مجموعه نیز در حالوهوای دهکده پرملال است.
امین فقیری پیش از قرائت داستان، درباره چگونگی چاپ اول مجموعه داستان «دهکده پرملال» صحبت کرد. فقیری گفت: ناشر برای اینکه اکثر داستانها در مجله «خوشه» چاپ شده بود برای چاپ مجموعه تردید داشت. درنهایت شرطی گذاشت. گفت صد جلد از کتاب را باید خودت بخری. من هم برای اینکه علاقهمند بودم داستانهایم چاپ شود قبول کردم. قیمت کتاب شش تومان بود. صد جلد کتاب را بین دوستان و اقوام پخش کردم. سه ماه بعد چاپ، کتاب تمام شد و ناشر دنبالم آمد و ششصد تومان پولم را برگرداند و پیشنهاد داد حق چاپ آثار بعدیم را به او واگذار کنم. با مشورت با بزرگترهای این حوزه پیشنهادش را نپذیرفتم.
نویسنده عنوان کرد که داستانهای «دهکده پرملال» پیش از انقلاب پنج چاپ و بعد از انقلاب سه چاپ داشتهاست. که البته داستان حمام از مجموعه حذف شدهاست.
سپس سیروس رومی شاعر و روزنامهنگار و دوست پنجاهساله نویسنده درباره نحوه آشناییاش با امین فقیری و سه سال زندگی باهم در سروستان و شباهتهایی که با هم دارند، صحبت کرد. وی گفت: اگر کسی بخواهد بزرگ بشود باید زمینهها را در دو جهت داشته باشد. یکی استعداد و دیگری تلاش و پشتکار. امین فقیری هر دو را داشت. تلاش امین فقیری برای رسیدن به داستان و خلقش، درست مثل تلاش راوی برای بهدستآوردن اسبی بود که در داستان امروز خواند. امین فقیری نظم خاصی در خانه داشت و در آن سه سالی که با او در سروستان هم خانه بودم چیزهای بسیاری آموختم. مسئله مهم دیگر این بود که ما در سروستان چهار نفر بودیم و امین فقیری همهمان را به سمت مطالعه سوق داد.
محمد کشاور، نویسنده مجموعه داستان «روباه شنی» در ادامه جلسه از تأثیرگذاری داستانهای «دهکده پرملال» در سالهای چاپ اولش گفت و اشاره کرد: نگاه متفاوتی در داستانهای «دهکده پرملال» بود. تأثیر اجتماعی داستانها بیشتر از تأثیر ادبی آنها بود. وقتی تیراژ پنچهزار نسخه در سال 47، سهماهه تمام میشود، یک اتفاق است. داستانها صادقانه نوشته شدهاست. تصویر غیرواقعی از روستانشینها داده نشدهاست.
کشاورز ادامه داد: من پانزدهساله بودم و شاگرد دبیرستان اورنگ در مرودشت که معلمم کتاب را به من داد و من نیز در یک عصر بیتوجه به تکالیف مدرسه، تکتک قصهها را بلعیدم و دیدم چقدر این قصهها به زندگی مردمانی که من میشناسم نزدیک است. تصویری که از روستا در مجموعه داستان بود، روستای غیرواقعی که بهدور از هیاهوی شهر و دور از دسترس شیطان است تصویر نشده بود بلکه روستایی بود با تمام مشکلات واقعیاش.
در ادامه سندی مؤمنی با تمرکز بر هفت داستان، نقد خود را در سه بخش مجزا ارائه کرد. نویسنده مجموعه داستان «کولی با شکلات تلخ» گفت: با هدف ترسیم سیمای زن در جامعه روستاییِ داستانهای «دهکده پرملال»، هفت داستان را (با باران ببار، شاهگل، ترس، کنیز، مادر، آبی و عشقش و آقای صابری) مورد نقد و بررسی قرار میدهم، در این هفت داستان رویداد اصلی و بحران داستانها حول محور شخصیت زنان شکل گرفته است.
او با اشاره به اینکه از رویکردی جامعهشناختی برای تفسیر داستانها استفاده میکند، سه بخش نقد خود را معرفی کرد: ویژگیهای جامعه روستایی و ترسیم آن در جامعه متن داستانها، حضور زن و خشونت علیه او و نهایتاً اشاره به مذهب بهعنوان خاستگاه اقتدار. در بخش اول جامعه و فرهنگ و نسبت آنها با داستانها معرفی شد. جامعه سنتی و بسته داستانها در بخش جامعه، به نظارت اجتماعی خاصی که وابسته به آداب و رسوم و بیتوجه به قانون بود معنا شد و در بخش فرهنگ به طرد اجتماعی زنان داستان. در بخش حضور زن و خشونت علیه او، خشونت فیزیکی و روانی و خشونت آشکار و پنهان معنا و مصادیق آن از داستانها آورده شد و درنهایت خشونت زن علیه زن نیز مورد بررسی قرار گرفت و در بخش نهایی پیوند مذهب با خرافات و قدرت در دو داستان مادر و کنیز بررسی شد.
در ادامه مجتبی فیلی که عنوان کرد از دوازدهسالگی افتخار شاگردی امین فقیری را داشته به جایگاه تأثیرگذار ادبیات در معنای فرهنگ و انتقال آن و اثربخشی محصول ادبی پرداخت. او عنوان کرد: هیچ رسانهای نمیتواند آنگونه که یک داستان میتواند فرهنگ را انتقال بدهد، این مهم را منتقل کند. اگر بعد از پنجاه سال گرد هم جمع شدهایم و درباره داستانهای «دهکده پرملال» صحبت میکنیم ارزش تاریخی و پژوهشی یک اثر هنری بر ما معلوم میشود.
او با تأکید بر داستان با باران ببار و تقدسزدایی از رابطه فرزند و مادر و تصاویر شفاف داستان عنوان کرد: در داستانها خشونت بهوفور دیده میشود. افراد روستایی داستانها اندیشه ندارند. تا مشکلی پیش میآید سنگ در دست میگیرند. تمام شخصیتهای داستان، چه مرد چه زن و حتی راوی تنها هستند.
او عنوان کرد: 50 سال پیش، مجموعه داستانی بهقلم نویسندهای شیرازی منتشر شد که به طبقات محروم و فرودست جامعه ایران پرداخته بود. مجموعه داستان «دهکده پرملال»، نشاندهنده فرهنگ جوامع روستایی در مقطعی مهم از تاریخ معاصر سرزمین ماست. تأثیر اصلاحات ارضی شاهنشاهی بر رابطه مالک و رعیت، مسأله زمین و آب، خشکسالی، کاشت و داشت و برداشت محصول، خرافات و مذهب، مهاجرت، استثمار، سلفخرها، نزولخوارها، بانکها و آداب و رسوم رایج در روستاهای ایران و نیز سپاه دانش و درگیریهای بین کشاورزان، ژاندارمری و اداره آبیاری، بستر داستانهای کوتاه این کتاب است. «دهکده پرملال» یکی از مهمترین و اثرگذارترین آثار در ادبیات فولکلور ایران است که در زمان انتشار، تحسین بسیاری از منتقدان و همچنین سیاسیون را بهدنبال داشت. در زمان پهلوی دوم، حزب توده که به مسائل طبقه کارگر علاقهمند بود، تلاش بسیاری برای جذب امین فقیری به حزب نمود. او سالهاست که مینویسد و زیر بار هیچ جریانی نرفتهاست و همچنان به آزادی مطلق هنرمند از هرگونه حزب و جریان سیاسی اعتقاد دارد و نشاندادن واقعیت جامعه و نقد فرهنگ و سیاست را در قالب آثار هنری از وظایف هنرمند آگاه و مستقل میداند.
در پایان دکتر زمانیان صحبتهایی عنوان کردند. وی بعد از اتمام درسشان در اروپا و بازگشت به ایران با این مجموعه داستان آشنا میشوند. دکتر زمانیان گفت: مجموعه را از پرویز خائفی شاعر گرفتم. چون هر کتابفروشی میرفتم میگفتند کتاب را تمام کردهاند. داستانها را که خواندم با خودم گفتم چه آنتوان چخوفی ظهور کرده!
وی در ادامه تأکید کرد نویسنده میبایست از جامعهشناسی و روانشناسی آگاه باشد و در این زمینه شکسپیر و تراژدیهایش را مثال زد. وی بیان کرد: نکته مهم در نویسندگی امین فقیری این است که او در داستانهای رئالیستی «دهکده پرملال» نماند و خود را در شیوه نگارش رئالیتسی تکرار نکرد. مثلاً در «سگهای خاکستری»اش از مکتب رئالیسم جادویی بهره گرفتهاست و در داستانهای دیگری به سبک سوررئال دست به قلم بردهاست.
|