به گزارش ایبنا نشست نقد و بررسی «فرهنگ موضوعی فارسی» با حضور محمد شادروی‌منش، حسن هاشمی‌میناباد و بهروز صفارزاده مؤلف اثر چهارشنبه 25 مردادماه در سرای اهل قلم برگزار شد.
 شادروی‌منش در بخشی از این نشست نقل قولی از جانسون ارائه کرد و گفت: او می‌گوید وقتی نویسنده‌ای کتابی را می‌نویسد از دیگران امید تحسین دارد اما برای فرهنگ‌نویس همین که او را سرزنش نکند کفایت می‌کند. بهاءالدین خرمشاهی نیز در مقدمه «دانشنامه فرهنگ کارا» این سخن را به نظم درآورده است. بنابراین کسی که دست به تألیف می‌زند خودش را آماج انتقادها قرار می‌دهد.
وی با اشاره به سابقه آشنایی خود با مؤلف کتاب گفت: من از سال 1375 تاکنون صفارزاده را می‌شناسم و باید بگویم او طی فعالیت کاری خود همواره شرافت ادبی‌اش را حفظ کرده و در سال گذشته نیز 4 کتاب وی که حاصل زحماتش بوده منتشر شده است.
 شادروی‌منش درباره ارتباط فرهنگ‌نویسی و کار گروهی در ایران نیز سخن گفت و افزود: ما اهل کار گروهی نیستیم و کمتر کار گروهی در کشورمان نتیجه می‌دهد و متأسفانه کار فرهنگ‌نویسی در جامعه ما از جمله کارهایی است که اغلب به دست یک فرد به سامان می‌رسد.
 وی در بخش دیگری از سخنانش انتقادهایی را متوجه این اثر کرد و افزود: مؤلف کتاب گاهی ناچار بوده به فرهنگ‌های پیش از خود اعتماد کند اما لزوماً این اعتماد به‌جا نبوده و همین عامل باعث شده در بخش‌هایی از کتاب مشکلاتی وجود داشته باشد با وجود این، کتاب حاضر اثری بی‌نظیر و بی‌سابقه در تاریخ فرهنگ‌نویسی است که تاکنون به این صورت وجود نداشته است.
 وی با بیان اینکه در تاریخ فرهنگ‌نویسی نگرش به مقوله زبان وجود داشته گفت: قدیم‌ترین فرهنگ عربی به فارسی «البلغه المترجم فی اللغه» نوشته یعقوب کردی نیشابوری است که در این زمینه منتشر شده است، کتاب صفارزاده جمع‌آورنده دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف به مقوله زبان است و یک رویکرد تدوین لغات به صورت دستگاهی در آن دیده می‌شود.
 شادروی‌منش همچنین به برخی از فرهنگ‌نامه‌هایی چون فرهنگ بیان اندیشه‌ها و فرهنگ‌نامه‌های طیفی اشاره کرد و گفت: عمده‌ترین تفاوت این کتاب با آثار دیگر از نظر روشی و شاکله‌اش است، چراکه این فرهنگ تعریف دارد و علاوه بر گردآوری لغات تعریف درستی در علوم مختلف ارائه کرده است. با وجود اینکه مؤلف سعی کرده لغات این اثر به‌روز باشد باز هم جای کار در این حوزه فراوان است. در برخی از لغات فرهنگ‌نامه به تاریخ تولد متفکران و دانشمندان علوم اشاره شده که لزومی نبوده و می‌تواند اصلاح شود.
 وی همچنین با اشاره به لغات محاوره‌ای که در این فرهنگنامه به‌کار رفته اظهار کرد: نوشتن به زبان محاوره در روزگار ما گسترش یافته و مؤلف کتاب هم در این‌باره تکاپوی زیادی داشته و در کتاب‌های قبلی خود نیز چنین رویکردی را اعمال کرده است. صفارزاده تلاش کرده تا درباره زبان محاوره راه‌حلی را پیشنهاد کند که اگرچه از سوی منتقدانش مورد تاخت و تاز قرار گرفته اما بازهم به دلیل تلاش برای رفع مشکل قابل تقدیر است.
 
به گفته این محقق، آوانگاری که در این کتاب استفاده شده نیز مناسب بوده و می‌تواند کارا باشد. همچنین تلفظ کلمات در این کتاب به آوانگاری نیاز نداشته و می‌تواند تغییراتی در آن صورت بگیرد. با وجود این اگر کلیت یک اثر مورد قبول باشد می‌توان درباره جزئیات آن سخن گفت و از نظر من کلیت این فرهنگنامه مورد قبول است، به‌رغم اینکه برخی از تعاریف در بخش‌های تخصصی خطاست.
 شادروی‌منش در پایان گفت: کتاب از نظر طراحی بسیار نفیس است اما با توجه به حجیم‌بودن ناشر می‌توانست از کاغذ بهتری برای سبک‌ترشدن آن استفاده کند.
 
این کتاب نمونه یک فرهنگ دورگه است
هاشمی میناباد نیز با اشاره به تألیفات مفیدی که از سوی صفارزاده طی سال گذشته به ثمر رسیده، به برخی از ویژگی‌های شخصیت علمی او اشاره کرد و گفت: در مدتی که از انتشار جدیدترین کتاب ایشان می‌گذرد سؤال‌های متعددی درباره این کتاب مطرح است برای مثال اینکه این اثر یک فرهنگ معمولی است یا گنج‌واژه؟ اگر تعریف در آن ارائه شده، چرا شبیه فرهنگ معین نیست و اگر موضوعی است چرا تعریف دارد؟
 وی در پاسخ به این سؤال‌ها اظهار کرد: فرهنگنامه می‌تواند تلفیقی از چند فرهنگ باشد و این کتاب نمونه یک فرهنگ دورگه است. فرهنگ موضوعی یا گنج‌واژه نوع خاصی از فرهنگ اندیشه‌نگار است که ساختار کلان آن طی طرح طبقه‌بندی روی واژگان اعمال می‌شود سامان پیدا می‌کند.
 وی در بخش‌های دیگری از سخنان خود درباره انواع فرهنگنامه‌ها از جمله فرهنگ واژه‌یاب، فرهنگ مترادف‌یاب، فرهنگ قیاسی و ... سخن گفت.
 
فرهنگ موضوعی و امکان دستیابی به مترادفات
صفارزاده در این نشست توضیحاتی را درباره اثر خود ارائه کرد و گفت: فرهنگ‌ها عموماً الفبایی هستند و وقتی می‌خواهید از آن استفاده کنید باید واژه‌ای را در جایگاه الفبایی پیدا و معنی آن را جست‌وجو کنید، اما اگر بخواهید واژه‌ای را برای مفهومی‌ که در ذهن‌تان وجود دارد پیدا کنید باید از فرهنگ موضوعی استفاده کنید. همچنین اگر بخواهید به طور مثال فهرستی از تمام رنگ‌ها داشته باشید مراجعه به دیگر فرهنگ‌ها مناسب نیست، اما فرهنگ موضوعی کار را برای شما راحت می‌کند.
 وی با بیان اینکه فرهنگ موضوعی امکان دستیابی به مترادفات را به‌وجود می‌آورد گفت: ما اکنون در این‌باره فرهنگ به‌روز و مناسبی نداریم و این فرهنگ که حاصل تلاش ده‌ساله من است تلاشی در این راه بوده است. سعی کردم جدیدترین واژه‌ها و اصطلاحات را در فرهنگ بگنجانم و از این منظر این اثر جزء منابع روزآمد است. به طور مثال واژه‌های پهباد و راستی‌آزمایی که از جدیدترین واژه‌های امروزی است در این فرهنگ به‌کار رفته است.
 
کتاب «فرهنگ موضوعی فارسی: راه‌نمای واژه‌یابی» تألیف بهروز صفرزاده در 770 صفحه از سوی نشر نو و با همکاری نشر آسیم منتشر شده است.