نشست بررسی کتاب «سنت ترجمه در عصر ایلخانان و تیموریان» برگزار شد تأثیر میدان‌های قدرت بر سنت ترجمه چگونه است؟ وقتی خواجه نصیرالدین طوسی به‌دلیل میدان قدرت به فلسفه روی می‌آورد
| تاریخ ارسال: 1397/4/13 |
سنت ترجمه در عصر ایلخانان و تیموریان، تألیف مریم سعیدی، پروانه معاذالهی؛ دبیر مجموعه فرزانه فرح‌زاد، تهران، نشر قطره، 1396، 251 ص، 20000 تومان، شابک: 7ـ839ـ119ـ600ـ978
به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «سنت ترجمه در عصر ایلخانان و تیموریان» سه‌شنبه 12 تیر 1397 با حضور پروانه معاذاللهی و مریم سعیدی در سرای اهل‌قلم خانه کتاب برگزار شد.معاذاللهی در این نشست توضیحاتی درباره اثر داد و گفت: ما در مقدمه کتاب تلاش کردیم روشی که در پژوهش تاریخی داشته‌ایم، تبیین کنیم. دغدغه ما این بوده که اصلاحات موجود نظام‌مند و روش‌مند باشد و روش‌های پژوهش تاریخی را با یک روش قابل اجرا و کارآمد انجام دهیم.
وی با بیان این‌که از نظریه پی‌یر بوردیو، جامعه‌شناس فرانسوی برای کار بهره برده‌است، ادامه داد: بخش مقدمه کتاب به روش‌شناسی و علت انتخاب آن می‌پردازد. در فصل اول دوره ایلخانان با استفاده از نظریه بوردیو شرح داده می‌شود و براساس آن که بوردیو می‌گوید چگونه از میدان‌های قدرت به میدان‌های فرهنگی می‌رسیم پژوهش حاضر تحلیل می‌شود.
به‌گفته وی، دلیل انتخاب این نظریه عامل‌محوربودن آن است بدین معنا که عامل انسان را مدنظر قرار می‌دهد و برپایه قدم‌های بوردیو فصل اول و دوم و سوم نوشته می‌شود. فصل نخست روی کار آمدن ایلخانان و موقعیت اجتماعی ـ فرهنگی که مغولان در ایران ایجاد کردند شرح داده شده، همچنین ضرورت ترجمه و نهضت فارسی‌نویسی در این دوره مورد بررسی قرار می‌گیرد و این‌که در دوره هریک از سلاطین وضعیت ترجمه در ایران چگونه بوده‌است.
معاذاللهی با اشاره به این‌که در دوره هولاکوخان ترجمه بارز بوده افزود: این به‌دلیل فضای فرهنگی حاکم در دوره غازان‌خان و سلطان ابوسعید است که فضایی را ایجاد می‌کند تا ترجمه ظهور پیدا کند. سایر سلاطین نیز به‌علت کنش سیاسی و این‌که میدان قدرت فرصتی به میدان فرهنگ نمی‌داده‌است نتوانستند از ترجمه حمایت کند.
این مدرس، با بیان این‌که در برخی از دوره‌ها حامیان ایرانی از بین می‌روند یادآور شد: به‌طور مثال در دوره غازان‌خان به‌علت اختلاف با ایران خاندان جنیدی قتل‌عام می‌شوند و به‌دلیل حرکت‌های این‌چنینی ما در این دوره ترجمه نداریم.
وی با اشاره به نقش مترجمان در رواج تشیع در دوره‌هایی مانند سلطان‌محمد خدابنده گفت: در این دوره اولین بارقه‌های تشیع به کمک مترجمان شکل گرفت و به‌طور مثال تلاش افرادی مانند خواجه‌نصیرالدین طوسی در این حوزه اثر گذاشت. در فصل دوم کتاب به دوره فترت پرداخته شده و نشان داده می‌شود که چگونه در این دوره حکومت‌های مرکزی وجود ندارد و حکومت‌های ملوک‌الطوایفی در کشور حاکمیت می‌کند و البته این موضوع در عدم حمایت از تولیدات فرهنگی اثر می‌گذارد.
معاذاللهی در ادامه با بیان این‌که در دوره فترت افول نهضت فارسی‌نویسی را داریم افزود: تلاش ما این بوده که در فصل سوم کتاب به سنت ترجمه در عصر تیموریان بپردازیم. به‌مدد ترجمه‌های سلطان‌بایقرا مترجمان به‌شکل گسترده‌ای آثار ادب فارسی را به زبان ترکی ترجمه کردند و از طریق ترجمه زبان ترکی زبان ادبی شکل گرفت.
این مترجم در ادامه با تأکید دوباره بر روشمندبودن این پژوهش تاریخی یادآور شد: تلاش در کتاب این بوده که با استفاده از اصطلاحات بوردیو مانند عادت‌واره کنش مترجمان بررسی شود اما مهم‌ترین چالش ما گردآوری داده‌ها و فیلترکردن داده‌های نامربوط در روش‌شناسی بوده‌است. با توجه به اهمیتی که به روش کار داده‌ایم مسأله اصلی این بود که فرصت خواندن کم بود و همچنین برخی از منابع ارزش تاریخی خود را داشت و ما می‌خواستیم در کمترین زمان اطلاعاتی را که به روشی راست‌تر قابل خواندن باشد به‌دست آوریم، پس روش کار برای ما بسیار مهم بود.
وی ادامه داد: به همین دلیل با وجود این‌که در مرحله اولیه روشی که به‌کار برد‌ه‌ایم با نظریه بوردیو متفاوت بود در مرحله دوم کار را تغییر دادیم، اما چالش اصلی ما در این میان این بود که باید تمام مفاهیم و اصطلاحات بوردیو اعم از میدان، عادت‌واره، سرمایه فرهنگی و... را بررسی می‌کردیم و مراقب بودیم که اشتباهی آن را به دوره‌های خاصی اطلاق نکنیم همچنین با توجه به این‌که عادت‌واره مفهومی است که وارد جزئیات می‌شود آن را به دو دسته عادت‌واره تخصصی و حرفه‌ای تقسیم‌بندی و آن را در کنش مترجمان بررسی کردیم.
به‌گفته وی آشکارترین نمونه را می‌توان در زندگی خواجه نصیر و یا خواجه رشیدالدین فضل‌الله از بزرگ‌ترین حامیان ترجمه ببینیم. همچنین درباره عادت‌واره کنش‌های مترجمان را در این قالب بررسی کردیم و نشان دادیم که چگونه وقتی خواجه‌نصیر در دوره هولاکوخان به او سرمایه نمادین داده می‌شود به سرمایه اقتصادی می‌رسد، اما کنش وی زمانی که در قلعه‌های اسماعیلیه محصور می‌شود متفاوت شده و با توجه به تحت تأثیر بودن در میدان قدرت به حکمت و فلسفه روی می‌آورد.
سعیدی در این نشست توضیحاتی را درباره انگیزه تألیف کار ارائه کرد و گفت: برخلاف سایر سلسله‌ها و دوره‌های تاریخی سنت ترجمه در دوره ایلخانان و تیموریان تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته و در تاریخ ترجمه مطلبی در این‌باره مشاهده نمی‌شود بنابراین ما کوشش کردیم تا با طرح سؤالاتی چون مترجمان و حامیان آن‌ها چه کسانی هستند و از سوی دیگر مشوقان ترجمه در تاریخ چه کسانی بوده‌اند به‌دنبال پاسخ سؤالات خود باشیم. از همین رو با یکی از محققان حوزه تاریخ و تمدن مشورت کردیم و منابع لازم دست اول و دست دوم را برای تبیین کار مشخص کردیم.
وی با اشاره به پژوهش‌های تاریخی که در حیطه ادبیات انجام می‌شوند گفت: نکته قابل توجه در مطالعه آثار این است که ما به نام و عنوان مترجمان برنخوردیم و بدین‌گونه بود که شعرا و نویسندگان در کنار حرفه اصلی خود کار ترجمه را انجام می‌دادند. بنابراین مشاهده می‌کردیم که در برخی از آثار تألیفی ترجمه‌های بسیاری به‌صورت تلخیص یا ترجمه مشاهده می‌شود.
این محقق با اشاره به چالش‌های موجود بر سر راه اجرای این طرح افزود: نقل‌قول‌هایی از متون و کتب تاریخی در آثار وجود داشت که با توجه به ماهیت کار کم‌صدایی‌بودن آن پذیرفته نمی‌شد. بنابراین با مشورت کارشناس تاریخی این پرسش را مطرح کردیم که چه روندی داشته باشیم و براساس روش ارجاع‌دهی مستند تاریخی در پژوهش حرکت کنیم تا با ذکر نقل‌قول مستقیم و منابع آن خواننده بتواند به تک‌تک منابع مراجعه کرده و از سوی دیگر چنان‌چه به اصطلاح تخصصی برخورد شرح آن را متوجه شود.
سعیدی در پایان گفت: طرح پژوهشی ما درنهایت در پایان تیرماه 94 به نشر قطره داده شد و با شکل کنونی به چاپ رسید.
دفعات مشاهده: 1225 بار |
دفعات چاپ: 333 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر