نگاهت همیشه دوشنبه‌ست: مجموعه شعر، سروده چیستا یثربی، تهران، کتاب کوله‌پشتی، چ 2، 1395، 88 ص، 8000 تومان، شابک: 6ـ13ـ8211ـ600ـ978.
وقتی تو نباشی؛ چرا دو صندلی؟، سروده چیستا یثربی، تهران، فصل پنجم، 1396، 104 ص، 12000 تومان، شابک: 5ـ442ـ304ـ600ـ978.
به‌گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، یازدهمین جلسه نقد و بررسی کتاب شعر زنان روز شنبه، 25 آذر‌ماه با معرفی و بررسی دو کتاب اخیر چیستا یثربی با عنوان‌های «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» و «نگاهت همیشه دوشنبه است» با حضور شاعر این کتاب‌ها و حمیدرضا شکارسری، علیرضا قزوه، موسی بیدج، فریبا یوسفی و مریم ترنج برگزار شد.
یثربی در ابتدای این نشست ضمن ابراز خرسندی از حضور خود در نشست شعر زنان در حوزه هنری گفت: حوزه هنری همواره یادآور خاطرات خوبی برای من است. خاطراتی که بار دیگر تکرار نخواهند شد. ازآن‌جاکه من علاوه‌بر شعر در دنیای تئاتر نیز حضور فعالیت دارم، دو نمایش را در حوزه هنری روی صحنه بردم. یکی از این نمایش‌ها با عنوان «بانویی برای همیشه» بود که به حضرت فاطمه(س) اختصاص داشت. به این ترتیب همیشه با حوزه هنری در تعامل بوده و فعالیت‌های آن را پی‌گیری می‌کنم.
پایان من نیز شعر خواهد بود
وی افزود: خاستگاه من شعر بوده و هست. پایان من نیز شعر خواهد بود. حتی نمایشنامه‌هایی هم که نوشته‌ام درمورد شعر و شاعرانی از جمله «پروین اعتصامی» است؛ چراکه دغدغه من شعر است. چنان‌که در این زمینه ترجمه هم کرده‌ام. ترجمه‌هایی از شعرای برون‌مرزی از جمله «لورکا» داشته‌ام. نمایشنامه‌هایی هم که ترجمه کرده‌ام به‌قلم همین شاعر است. زیرا نمایشنامه‌هایش را به صورت شعر نوشته‌است.
یثربی درمورد فعالیت خود در حوزه شعر گفت: شعر با زندگی من گره خورده‌است؛ به‌گونه‌ای که خود را هیچ‌گاه نمی‌توانم جدای از آن تصور کنم.
وی ادامه داد: سابقه آغاز شعرگفتن من به دوران دانشجویی‌ام مربوط می‌شود. دورانی که من در رشته روان‌شناسی دانشگاه الزهرا تحصیل می‌کردم. در این دانشگاه استاد ارجمندی به‌نام دکتر حسن حسینی در درس زبان و ادبیات فارسی داشتم که بسیار من را در دنیای شعر راهنمایی کردند. همچنین بعدها با استاد قیصر امین‌پور آشنا شدم که تأثیر مهمی در ادامه فعالیت شعر من داشتند. امین‌پور با این‌که می‌دانست رشته تحصیلی من روان‌شناسی است اما استعداد شعری را در وجودم یافت که نمی‌توانستم آن را نادیده بگیرم. به‌هرحال از سال 1370 تا زمانی که استاد امین‌پور در قید حیات بودند، شعرهایی که می‌سرودم را برای رفع اشکال و یادگیری بیشتر نزد ایشان می‌بردم و با دل و جان می‌آموختم.
یثربی درمورد سوابق چاپ و نشر آثارش در حوزه شعر گفت: مجموعه شعرهایی به‌قلم من به چاپ رسیده‌است که از میان آن‌ها می‌توان به «دوست داشتن یعنی» از انتشارات نامیرا، «به‌جای کلمات من نشستی» از انتشارات تکا، «نگاهت همیشه دوشنبه است» از انتشارات کوله‌پشتی و «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» از انتشارات فصل پنجم اشاره کرد. شایان ذکر است که کتاب مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» سه‌گانه‌ای است که فعلاً یکی از آن‌ها به چاپ رسیده‌است.
شکارسری: این دو اثر یثربی، نوعی موقعیت‌شناسی حرفه‌ای است
شکارسری در این نشست با نگاهی آسیب‌شناسانه به شعر امروز کشور گفت: در روزگاری زندگی می‌کنیم که جریان‌های گوناگون در شعر شکل گرفته و در حال تغییر است. گاهی شاعران درون این جریان قرار می‌گیرند که یکی از آن‌ها جریان عاشقانه‌نویسی است. این جریان امروزه به قدرتی در شعر تبدیل شده‌است. چراکه شاعران متوجه شده‌اند که جریان‌های سیاسی و اجتماعی ثبات ندارند و شعرگفتن در این رابطه دارای تاریخ مصرف است. شعر امروز درپی گسترش فضایی است که به سوی طیف جوان روی آورده‌است.
وی افزود: برخی شاعران از روی تفنن به شعر ورود می‌کنند. به این ترتیب زمان کافی برای شعر نمی‌گذارند. زمان کافی یعنی مطالعه و اندوختن دانش کافی برای گفتن شعر تا در هرکجای هستی ارائه شود؛ فرقی نمی‌کند در دنیای مجازی و یا در دنیای مکتوب این اشعار ارائه شود.
شکارسری با اشاره به توان‌مندی‌های حرفه‌ای «یثربی» گفت: دو کتاب پیش‌روی ما به‌قلم خانم یثربی، نوعی موقعیت‌شناسی از شاعری است که نشانه‌های حرفه‌ای را در آثارش شاهد هستیم. من در این دو کتاب «یثربی» مطلبی خارج از عشق ندیدم؛ چراکه هر آن‌چه را خواسته ارائه کند در قالب عشق بیان کرده‌است. در برخی مواقع شاعر عشق را با دیگر مسائل تلفیق کرده‌است.
وی ادامه داد: کتاب مجموعه شعر «نگاهت همیشه دوشنبه است» اثری معطوف به کتاب و تماماً عاشقانه است. درحالی‌که مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» به‌جز دیدگاه‌های عاشقانه به دیگر مسائل هم پرداخته‌است. این کتاب یک‌دستی مجموعه شعر «نگاهت همیشه دوشنبه است» را ندارد و دارای تنوع بیشتری نسبت به آن است.
شکارسری با اشاره به مشکلاتی که مفاهیم عاشقانه برای شاعر در این دو مجموعه ایجاد کرده‌است، گفت: گاهی اوقات مفاهیم عاشقانه عنان کار را از دستان شاعر خارج کرده و موجب حرکت خارج از فرم شعر می‌شود. شاعر در کتاب مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» از وزن عروضی فاصله گرفته و به زبان نزدیک‌تر شده‌است. در این صورت مخاطب می‌تواند به‌سادگی خود را وارد دنیای شعر شاعر کند و بنابر نیازها و علایق خودش کلمات دیگری را جایگزین کلمات اصلی شعر کند؛ چراکه این اشعار تنها حس شاعر است که روی کاغذ نقش بسته و این حس عاطفی هویت اندیشه‌ای ندارد و تنها درحد حس عاطفی باقی مانده‌است.
وی درخصوص اصطلاح «زنانه‌نویسی» در شعر فارسی گفت: با اصطلاح زنانه‌نویسی موافق نیستم؛ چراکه ما نمی‌توانیم با خواندن یک شعر شاعر آن را شناسایی کنیم و یک مرد هم می‌تواند چنین شعری بگوید. ما تنها می‌توانیم راوی آن شعر را شناسایی کنیم.
شکارسری در ادامه با استناد به سخنان یکی از محققان شعر زنان گفت: در شعر زنان جملات سؤالی و جملات ناتمام زیاد دیده می‌شود. یعنی جملاتی که با سه نقطه به پایان می‌رسد. همچنین با تکرارهای دخترانه سعی در فهماندن موضوع موردنظر خودش به مخاطب است. از طرفی ریزنگری زنانه جزء دیگری از شعر زنان است. یعنی شاعر زن می‌تواند از اشیا و اجزائی که اصلاً شاعرانه نیستند شعر بسازد. این نوع نوشتن را شعر زنانه می‌گوییم که از سوی شاعران مرد هم این کار امروزه صورت می‌گیرد؛ این مطالب در شعر «یثربی» نیز دیده می‌شود.
وی افزود: اشعار یثربی در این دو مجموعه شعر، نوعی روزمره‌گی است. چراکه هر آن‌چه در اطراف ما هست درون شعر گنجانده شده و این موضوع موجب استقبال مخاطب عام می‌شود. همچنین شاعر توانسته با کنایه‌های زنانه و ناتمام‌گذاشتن‌های پایان اشعارش، مطلب ناگفته‌ای را به‌جای بگذارد تا مخاطب را به‌دنبال خود بکشاند. همچنین از ساختار مشورتی نیز در شعر خود استفاده کرده‌است.
شکارسری در پایان گفت: اشعار «یثربی» در این دو مجموعه هیچ رقابتی همراه خود ندارد. همچنین سطرهای اشعار کوتاه است و به افکار دخترانه شباهت دارد. به همین دلیل ضرب‌آهنگ اشعار خیلی تند است.
اشعار اجتماعی این دو کتاب موفق‌تر هستند
مریم ترنج در این نشست با نگاهی به صنایع ادبی به‌کاررفته در این دو کتاب گفت: دو کتاب مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» و «نگاهت همیشه دوشنبه است» در امتداد یکدیگر هستند. همچنین شاعر از تکنیک‌ها و شگردهای خوبی بهره برده‌است. هنگامی که سخن از شگرد و تکنیک به میان می‌آید منظور همان صنایع ادبی است که از سوی شاعر به‌خوبی به‌کار گرفته شده‌است. به‌عنوان مثال یثربی در این دو مجموعه از صنعت «تکرار» زیاد بهره برده و موجب موسیقایی و آوایی‌شدن اشعارش شده‌است. البته این «تکرار» همیشه موفق نبوده و در برخی اوقات نابجا استفاده شده‌است. چراکه هیچ کمکی به پیش بردن شعر نکرده و تنها موسیقی شعر را تقویت کرده‌است.
ترنج با ذکر مثال‌هایی از اشعار این دو کتاب و قرائت آن اشعار افزود: نام‌آوا، تناقض، تشبیه و ارکان آن از دیگر صنایع ادبی است که دو مجموعه شعر موردبحث از آن بهره‌مند بوده و برای زیبایی هرچه بیشتر به‌کار گرفته شده‌است.
وی ادامه داد: شاعر در دو مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» و «نگاهت همیشه دوشنبه است» سعی کرده کمتر از استعاره‌های پیچیده استفاده کند و این امر کمک به قابل فهم بودن اشعار کرده‌است.
ترنج در پایان افزود: بیشتر شعرهای این دو مجموعه شعر عاشقانه است. سروده‌شدن این اشعار از سوی یک زن عادی است. اما شاعر این دو مجموعه کتاب با دیگر زنان شاعر متفاوت است. چراکه روان‌شناس و نویسنده است. درنتیجه از چنین شاعری انتظار می‌رفت که بیشتر به شعرهای اجتماعی بپردازد تا شعرهای عاشقانه را ارائه دهد. شاعر دو مجموعه شعر «وقتی تو نباشی چرا دو صندلی؟» و «نگاهت همیشه دوشنبه است» هر کجا که به مسائل اجتماعی پرداخته‌است، شعرش موفق‌تر و دوست‌داشتنی‌تر بوده‌است. درکل باید دو مجموعه شعر «یثربی» را عاشقانه بدانیم. چراکه آثار اجتماعی آن بسیار کم است.
برنامه «یک ماه، یک کتاب» هر ماه به یک شاعر اختصاص دارد که به بررسی آثار وی می پردازد.
گفتنی است دهمین جلسه نقد و بررسی کتاب شعر زنان، به معرفی و بررسی دو کتاب اخیر «مژگان عباسلو» با عنوان‌های «از سیب‌ها بپرس» و «هم‌قفسان» اختصاص داشت.
نشانی مطلب در وبگاه فصلنامه نقد کتاب: http://faslnameh.org/find-1.40.195.fa.html برگشت به اصل مطلب
